Exportverbod is niet de oplossing voor leveringsproblemen coronavaccin

Een Europees verbod op het exporteren van coronavaccins doet meer kwaad dan goed, betogen Europarlementariërs Bas Eickhout en Kim van Sparrentak:

Tijdens de EU-top deze week staan de leveringsproblemen van het AstraZeneca vaccin hoog op de agenda. De farmaceut heeft productieproblemen en levert hierdoor onvoldoende vaccins aan Europa, terwijl het wel voldoet aan haar afspraken met de Britse regering.

In de politieke arena wordt daarom steeds vaker hardop gesproken over een exportverbod, om de in Europa geproduceerde vaccins voor eigen gebruik te behouden. Verschillende EU-landen hebben hiermee gedreigd, maar ook voor Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en Manfred Weber, fractievoorzitter van de Europese christendemocraten is dit een serieuze optie.

Domino-effect

Zo’n exportverbod doet echter meer kwaad dan goed. Zo leidt zo’n maatregel waarschijnlijk tot een domino-effect, waarbij landen de vaccins in eerste plaats voor zichzelf gaan houden. Deze ‘eigen vaccins eerst’-mentaliteit leidt dan weer tot exportbeperkingen bij andere landen, waardoor de EU al snel met nog grotere leveringsproblemen te maken krijgt.

Zelf afhankelijk van Amerika

Bovendien wacht Europa nu met smart op het Johnson & Johnson-vaccin, waarbij het laatste deel van het productieproces plaatsvindt in de Verenigde Staten. De “Defense Production Act” die daar nu geldt, zorgt ervoor dat Amerikanen voorrang krijgen op in de VS-geproduceerde vaccins, waardoor de export van vaccins ernstig wordt beperkt. Het is daarom van groot belang dat de EU politieke druk uitoefent op President Joe Biden om deze exportbeperking te stoppen. Het zou simpelweg hypocriet zijn om hem hierop aan te spreken, terwijl wijzelf werken aan soortgelijke plannen.

Daarnaast moeten we niet vergeten dat het tot nu toe alleen AstraZeneca is dat haar contract met de EU niet naleeft. Als we het exportverbod als lomp instrument inzetten, heeft dat ook impact op andere producenten en snijden we onszelf in de vingers. Zo heeft Pfizer grondstoffen uit de Groot-Brittanië nodig om haar vaccin te maken. Het opleggen van beperkingen aan de vaccins zou er begrijpelijkerwijs toe kunnen leiden dat het VK maatregelen neemt om deze grondstoffen voor henzelf te houden.

Eerlijke verdeling nodig

Dit betekent natuurlijk niet we nu apathisch moeten stilzitten en dat we AstraZeneca niets te verwijten hebben. Zij hebben een verkeerde inschatting gemaakt van hun productiecapaciteit en hadden ervoor moeten kiezen om de consequenties van deze fout evenredig te laten neerslaan bij de gecontracteerde partijen. De EU moet daarom de bal niet langer bij de farmaceut laten liggen, maar samen met het Verenigd Koninkrijk afspraken maken over een eerlijke verdeling van de vaccins afkomstig uit de Nederlandse, Belgische als Britse fabrieken. Aangezien de Britse regering inschat dat een exportverbod hen een vertraging van 2 maanden oplevert, is het ook in hun belang om hiervoor een gezamenlijke oplossing te vinden.

Inzetten op kennis delen

Ook is er een breder verwijt te maken naar alle farmaceutische bedrijven: zij hebben veel profijt van het feit dat landen met elkaar moeten concurreren om schaarse vaccins. Tot nu toe heeft geen enkele farmaceut – ondanks diverse oproepen van de WHO, het Europees Parlement en talloze maatschappelijke organisaties – de patenten op de ontwikkeling en productie van hun vaccins vrijgegeven. Alleen door deze kennis actief te delen kunnen we de productie wereldwijd echt opschalen en de pandemie zo snel mogelijk te stoppen.

Hieruit moeten alle landen een les trekken: het is uiteindelijk in ieders voordeel om samen te werken en niet afhankelijk te zijn van een paar farmaceutische multinationals. Voor nu is het noodzaak om geen spierballentaal meer uit te slaan, maar te de-escaleren en te zoeken naar oplossingen. Dus: zoek de samenwerking met het Verenigd Koninkrijk om de geproduceerde vaccins eerlijk te verdelen en gezamenlijk op te trekken richting de VS om snelle levering van het Johnson & Johnson vaccin mogelijk te maken. Alleen door samenwerking zorgt de politiek voor een snel einde aan deze voortslepende pandemie, in plaats van overgeleverd te zijn aan de grillen van de grote farmaceuten.