✍ Kim van Sparrentak - Europarlementariër voor GroenLinks

De felgekleurde maaltijdbezorgers van Deliveroo en de chauffeurs van Uber zijn de bekendste voorbeelden van wat we platformwerk noemen. Met enkele klikken in de app aanvaard je een taak en ga je aan de slag. Maar ook babysitters, schoonmakers, grafisch ontwerpers en softwareontwikkelaars kunnen via platforms aan het werk. Platformwerk wordt voorgesteld als het summum van innovatie en flexibiliteit voor werknemers die dit als een bijbaantje doen, maar voor velen is maaltijdbezorging of het werk als Uberchauffeur de belangrijkste bron van inkomen geworden. Uber, Deliveroo en Helpling willen ons ondertussen laten geloven dat zij slechts als tussenpersoon optreden en platformwerkers daarom als zelfstandige opereren. De platforms bepalen nu de status van hun werknemers, in plaats van dat dit op de werkzaamheden zelf gebaseerd is. Ze hebben er doelbewust voor gekozen een constructie van ‘schijnzelfstandigheid’ op te zetten waarmee ze hun verplichtingen als werkgever voor een eerlijk loon, ziekteverlof en verzekeringen ontduiken. Zo verloren door de coronacrisis veel platformwerkers van de ene op de andere dag hun inkomen

Goede wetgeving is niet alleen cruciaal voor platformwerkers zelf, maar ook voor de toekomst van de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid. De platformwerksector wordt nu gebruikt als een proeftuin voor allerlei ‘innovaties’ die inbreuk maken op de rechten van werknemers. We moeten dit een halt toeroepen voordat deze ontwikkeling zich verder verspreidt.

De platformbedrijven zijn actief in heel Europa en meestal niet gevestigd waar ze opereren en zeker online concurreren platformwerkers internationaal met elkaar. Daarom is ingrijpen op Europees niveau broodnodig.

Er komt een ‘rechtsvermoeden’ van werknemerschap voor iedereen die via een platform werkt. Dit klinkt ingewikkeld, maar betekent dat het voor platformwerkers makkelijker wordt als werknemer te worden gezien en dat het bij de rechter aan het platformbedrijf is om het tegendeel te bewijzen. Hierdoor duurt het geen jaren meer tot platformwerkers krijgen waar ze recht op hebben en worden platformbedrijven afgeschrikt om schijnconstructies op te zetten. Echte ondernemers kunnen op deze manier nog steeds opdrachten vinden via een platform.

Door de coronacrisis verloren veel platformwerkers van de ene op de andere dag hun inkomen. Ze konden vaak niet rekenen op de inkomenssteun voor werknemers, noch die voor zzp’ers. De erkenning als werknemer zorgt ervoor dat de platformwerker recht krijgt op het volledige pakket sociale rechten: een degelijk loon, ziekteverlof, zwangerschapsverlof en de mogelijkheid tot collectief onderhandelen. Want enkel samen kunnen platformwerkers voor hun rechten opkomen.

Platformwerkers moeten voor verschillende platformen kunnen werken en exclusiviteitsclausules worden verboden. Het materiaal om mee te werken wordt door het platformbedrijf ter beschikking gesteld of vergoed en kan niet van het loon afgetrokken worden.

Het allesbepalende algoritme is wat platformwerk onderscheidt van andere banen. Deze algoritmes bepalen de prijs van een dienst en aan wie opdrachten worden toegewezen. De constante monitoring van prestaties in combinatie met het effect van beoordelingen leiden tot een extreem hoge werkdruk en stress. Het algoritme is nu een zwarte doos waar werknemers niks over te zeggen hebben. Platformwerkers moeten zelf beschikking hebben over hun data en inzicht hebben in de invloed van data op hun werk en loon. Ook moeten ze hun eigen data, zoals hun ratings, mee kunnen nemen naar een ander platform. Ontslagen kunnen worden door een algoritme moet verboden worden. Dit moet altijd in handen van mensen zijn en je moet hierover in gesprek kunnen gaan.

De prestatiedruk gaat ten koste van veiligheid op het werk. Zo worden koeriers aangezet tot roekeloos rijden. Platformwerkers hebben ook vaak niet het juiste materiaal en krijgen onvoldoende opleiding over gezondheidsrisico's. Het aanbieden van een ongevallenverzekering moet verplicht worden voor de werkgevers. Aanpassingen aan de algoritmes moeten ook leiden tot veiliger werk. Vrouwen die als chauffeur of schoonmaker werken worden bovendien te vaak slachtoffer van geweld. Platformbedrijven moeten ondersteuning bieden aan slachtoffers.